İlk yardım hatalarına hemen her yerde rastlamak mümkün. Bayılan ya da kriz geçiren kişinin başına toplanan kalabalık, yüze su çarpmalar, güneş yanığına yoğurt, salça sürmeler ya da arabaya sıkışan kişiyi bilinçsizce çıkarmaya çalışmalar… Böylesi manzaralar olay yerlerinden sıkça rastlanan ve iyi niyetle yapılan müdahaleler. Ne yazık ki doğru değiller! Hayat kurtarmak amacıyla yapılan bu müdahaleler çoğu zaman sakatlığa hatta can kaybına yol açabiliyor.
Dr. Behiç Berk Kuğu, ilk yardımın bu işin eğitimini almış kişiler tarafından olay yerinde uygulanan eğer mevcutsa gerekli araç gereçlerle yoksa ilaçsız yapılan müdahaleler olduğunu vurguluyor. Eğer ilk yardım hatalarına meydan vermemek için bu konuda herhangi bir bilginiz yoksa duruma müdahale etmeniz olağan süreci daha da kötü duruma getirebilir. Bu yüzden sıkça yapılan ilk yardım hatalarına dikkat etmekte fayda var. İşte o doğru bilinen yanlışlar!
“Ambulansı biri aramıştır” düşüncesi
İlk yardım hatalarının başında bu geliyor! Özellikle olay yerinin kalabalık olması durumunda çoğunlukla olay yerinde birinin ambulansa haber verdiği sanılıyor ve herkes ‘nasılsa başkası çoktan aramıştır’ düşüncesiyle kazazedeye yardım etmeye odaklanıyor. Halbuki ambulans çağrılmamış olabilir. Bu sebeple acil servisin arandığından emin olun. Siz arıyorsanız mutlaka olayı sakin bir şekilde kısaca anlatıp, ne zaman ve nerede olduğu, ne kadar kişinin etkilendiği gibi bilgileri anlaşılır şekilde bildirin.
Soğan koklatmak sara krizlerine iyi gelir
Epilepsi (Sara) krizlerinde kriz geçiren kişinin ağzının açılmaya çalışılması veya ayılsın diye soğan ve benzeri keskin kokular koklatılması ve ellerinin açılmaya çalışılması yaygın yanlışlar arasında. Bu tür davranışlardan kaçınmak önemli. Bu müdahaleler yerine kişinin kendisine zarar vermesini en aza indirecek şekilde baş bölgesi güvende tutulmalı. Kasılmalarının geçmesi beklenmeli ve zaman kaybetmeden ambulans çağırılmalı.
Diş macunu, salça ya da yoğurtla yanıklar tedavi edilebilir
Güneş yanığı çoğunlukla birinci derece yanık durumu olarak karşımıza çıkıyor. Bu gibi durumlarda yanan bölgeyi serinletmek gerekiyor. Yanan bölgeyi serinletmek için halk arasında sıklıkla tercih edilen yoğurt, salça ve diş macunu gibi maddeler ise enfeksiyona sebep olabiliyor. Bu yüzden bu tür maddeler sürmek yerine, yanan bölgeyi en az on beş dakika akan musluk suyunun altında tutmayı tercih edebilirsiniz. İkinci ve üçüncü derece yanık durumlarında yanan bölgede oluşan su kabarcıklarını kesinlikle patlatmayın ve hastaneye başvurun.
Böcek ya da yılan zehri kanı emerek atılabilir
İlk yardım hatalarında en yaygın olanlardan biri de böcek veya yılan sokmalarında görülüyor. Yılan zehrini emerek temizlemek eski Türk filmlerinde sıkça görülen bir sahne. Ancak bu uygulama doğru olmadığı gibi zararlı. Böcek veya yılan sokmalarında sokulan bölgenin kesilerek kanatılması, kanın emilerek uygulamayı yapan kişiye enfeksiyon bulaşmasına neden olabilir. Bunun yerine; o bölge su ve sabun ile temizlenmeli, soğuk uygulama yapılmalı, kalp seviyesinin altına alınmalı ve ısırılan bölgeye sıkı bir bandaj uygulanarak hastaneye başvurulmalı.
Baş çene pozisyonunu göz ardı etmek
Dr. Behiç Berk Kuğu, doğru baş çene pozisyonun ayarlanmasının solunum sıkıntısı, baygınlık hali ve bilinç kaybı durumlarında çok önemli olduğunu vurguluyor. Bu tarz durumlarda hastanın ağız boşluğu kontrol edilmeli, ağız içinde yabancı madde varsa çıkarılmalı ve baş çene pozisyonu verilmeli.
Bir elinizi hastanın alnına bastırırken diğer elinizin iki parmağı ile çeneyi alttan iterek doğru baş çene pozisyonu ayarlanabilir. Böylece dilin geriye kaçarak solunum yolunu tıkamasını önlenebilir. Ancak olay yerlerinde çoğunlukla, hasta daha rahat olacak düşüncesiyle alttan yastık veya herhangi bir yükselti ile yükseltip solunum yolunun kapanmasına yol açan bilinçsiz ilk yardım uygulamaları yapılıyor.
Bayılan kişiye tokat atmak
Bayılma durumlarında kişiye tokat atılması, yüzüne su serpilmesi, hiç pozisyon verilmeden sadece sırt üstü yatırılması en yaygın hatalar arasında yer alıyor. Oysa bayılan kişilere ilk olarak bilinç kontrolü yapılmalı. Ardından ayaklar en az 30 cm kadar havaya kaldırılmalı ve hasta başı yan olacak şekilde bekletilmeli. Gerektiği durumda ambulans çağrılmalı.
Vücuda saplanmış cisimleri çıkarmak
Olay yerinde en sık görülen durumlardan biri de özellikle göze veya vücuda saplanan yabancı cisimlerin kontrolsüz şekilde çıkarılması ki en tehlikeli ilk yardım hatalarından biri bu. Oldukça riskli bir duruma yol açan bu müdahale can kaybına yol açabilir. Bu tarz durumlarda batan yabancı cisimler kesinlikle yerinden oynatılmamalı ve hemen ambulans çağrılmalı. Yabancı cisimlerin hastane ortamında çıkartılması en sağlıklı olanı. Aksi takdirde kalıcı sakatlıklara hatta ölüme yol açılabilir.
Donan bölgeleri buz ile ovmak
Son derece yanlış olan bir diğer uygulama da donmalarda veya soğuk yanıklarında donan bölgenin kar veya buz ile ovulması. Bu müdahale donan bölgedeki kan dolaşımını olumsuz etkiliyor. Bunun yerine donma durumlarında soğuktan etkilenen kişiyi oda sıcaklığında bir yere alıp, üzerinde varsa ıslak giysileri kuru olanlar değiştirmek ve ılık içecekler vermek gerekiyor. Donan bölgede bül (su toplamaları) oluşumu söz konusu ise oluşumları kesinlikle patlatmayın ve kişiyi derhal hastaneye götürün.
Kusarak zehirlenmeleri önlemek
Özellikle kimyasal madde zehirlenmelerinde kusturmaya zorlamak kişiyi tekrar kimyasal maddeye maruz bırakacağı için yemek veya soluk borusuna hasar verebiliyor. Böylesi durumlarda kişi asla kusturulmaya zorlanmamalı. Gıda zehirlenmesi gibi durumlarda ise zehirlenmeye yol açan madde veya yiyecek sorgulanmalı ve eğer güvenliyse kusturma işlemi yapılmalı. Gerekirse ambulans çağırmalı, 114 Zehir Danışma Hattını arayarak bilgi alabilirsiniz.
İlk yardım hatalarında son madde: Kaza yerinde sıkışmış kişiyi çıkarmak
Dr. Behiç Berk Kuğu, özellikle trafik kazasında araç içerisinde sıkışanların olması durumunda, etraftaki kişiler tarafından profesyonel ekipler beklenmeden yaralının karga tulumba araç içinden çıkarılmasına çok rastlandığını belirtiyor. Halbuki bu tarz müdahaleler omurilik hasarına neden olarak kalıcı sakatlıklara kadar ciddi hasarlara yol açabiliyor. Bu nedenle ilk yardım hatalarına mahal vermemek için ambulans veya itfaiye gibi profesyonel ekiplerin beklenmesi gerekli.
Araç dışı kaza durumlarında ise yaralının hareketi en aza indirilmeli hatta mümkünse hiç hareket ettirilmemesi gerekir. Yine bu gibi durumlarda profesyonel ekipler gelmeden yaralının karga tulumba bir şekilde başka yere taşınması da omurilik hasarına sebep olan bir durum. Kaza durumlarında ortam güvenliğinin sağlanarak daha fazla kazanın yaşanması önlenmeli. Ayrıca beş ile yedi dakika aralıklar ile bilinç ve nefes kontrolü yapmakta fayda var.
Kaynaklar:
Dr. Behiç Berk Kuğu
“10 maddede ilk yardım hataları” başlıklı yazımızın yanı sıra diğer Sağlık Ajandası | Sağlık Haberleri için sosyal medya hesaplarımızı da takip edebilirsiniz:
