Anne sütünün en büyük özelliği, bebeklerin fiziksel, zihinsel ve duygusal gelişimi yanında bağışıklığı için de gerekli tüm koruyucu ve güçlendirici unsurları içermesidir. Anne ile bebek arasındaki bağın oluşmasında ve güçlenmesinde emzirmenin rolü tartışılmaz. Ancak annelerin yine de sütü gelmediği için endişeye kapılmasın gerek yok. Çünkü anne sütünü artırırken aynız amanda anne sütünün kalitesini iyileştirmek de mümkün.
Anne sütünü artıran 8 öneri
Hem kaliteli hem de miktaren daha fazla anne sütü elde etmek için vereceğimiz 8 tavsiyeyle yapılan yanlışlara karşı önlemler alınabilir.
1. Bebeğinizi sıklıkla emzirin
Bebeğin doğduğu andan itibaren ilk yarım saat içinde emzirilmesi çok önemli. Belli saat aralıklarına sıkıştırmak yerine bebeğiniz ne zaman isterse mutlaka emzirin. Bebeğin uyuması veya emmek istememesi size engel olmasın. Yenidoğan dönemindeyken emzirmeler arasındaki sürenin üç saati geçmemesi de fayda var.
2. Emzirirken her iki memeyi de kullanın
Bebeğinizi her iki memenizden emzirmeyi ihmal etmeyin. Tek meme üzerinden bebek emzirmek sağlıklı olmamakla birlikte diğer memenin de süt miktarını düşürecektir. Memelerin emzirilerek boşaltılması süt üretimini artıran en önemli unsurlar arasında gelmektedir. Özellikle göğüs pompasıyla beraber yada emzirmeden sonrasında süt eksikliği de süt üretimini artırmaya destek olur.
3. Stresi yönetmeyi öğrenmek önemli
Bebekli yaşama hemen alışmak kolay bir süreç değil. Bu süreçte ebeveyn stresten kaçınmaya çalışmalıdır. Stresin azı sizi tedbir almaya yönlendirirken stresin çoğu ise sizi ve dolayısıyla bebeğinizi tehlikeye sokabilir. Bebeğinizi emzirirken en rahat ettiğiniz pozisyonda olmaya özen gösterin.
4. Meme sağlığı için doğru teknikle emzirin
Emzirme esnasında bebeğinizin ağzının açık pozisyonda bulunmasına dikkat edin. Özellikle memenin areola denilen kahverengi kısmının bebeğin ağzında olduğundan emin olun. Eğer emzirme sırasında ağrı hissediyorsanız, bebeğiniz ağzını şapırdatıyorsa veya bebeğiniz sadece meme ucunu ağzına alıyorsa bu yanlış bir yöntemde emzirdiğiniz anlamına gelir. Bu hatalar bebeğin yetersiz besin almasına ve memede süt birikmesine, meme iltihabına sebep olabilir. Ayrıca emzirirken süt gelsin diye memeye makas hareketi yapmak, süt kanallarının tıkanmasına yol açabilir. Memenizi alttan ve üstten yanda C harfi oluşacak şekilde hafifçe sıkarak emzirmelisiniz.
5. Anne sütünü artırmak için düzenli uyuyun
Bilimsel çalışmalar sonucunda anne sütünü artıran en önemli özelliklerin başında uyku düzeni geliyor. Yenidoğan dönemde anne genellikle uykusunu tam anlamıyla alamadığı için bulduğu her fırsatta uyuması sağlığı açısından önemli. Uyku düzenini sağlayan anne, bu sayede bebeği ile geçirdiği vakti daha iyi kullanmış olur.
6. Sık sık su için
Bilindiği üzere günde en az 2 litre su tüketmek şart. Emzirmeden sonra su başta olmak üzere sıvı tüketmek önem arz ediyor. Bunun akabinde doktorun tavsiyesi ile sütü artıran sıvılar da alabilirsiniz. Ancak sütü artırmak amacıyla doktorun bilgisi dahilde olmadan hurafelerle hareket etmeyin. Bu uygulamalar hem siz hem de bebeğinizin sağlığı açısından risk oluşturabilir.
7. Dengeli ve sağlıklı beslenin
Üç ana öğün ve üç ara öğün olmak üzere sağlıklı ve dengeli bir yeme düzeni oluşturun. Bitkisel ve hayvansal proteinler, baklagiller, mevsiminde meyve ve sebzeler, kalsiyum, folik asit içeren yiyecekler mutlaka beslenmenizde yer almalı. Ayrıca bu besinlerin dengeli bir şekilde tüketilmesi gerekli.
Sanılanın aksine şekerli gıdaların süt artışında bir etkisi yoktur. Şekeri, yaş ve kuru meyvelerden alabilirsiniz. Bu nedenle sütünüzü artırmak amacıyla hazır ve şekerli yiyecekler kullanmamaya özen gösterin. Öte yandan emzirme sürecinde diyetten ve yoğun egzersiz programlarından uzak durun. Gün içerisinde yapılan egzersizler ve kısa mesafe yürüyüşler yeterli olacaktır.
8. Akşam emzirin veya süt yedekleyin
Bebeğinizi emzirirken acele etmeyin, sakin davranın. Meme bezlerinde süt salgısını uyaran prolaktin hormonu, geceleri daha fazla salgılandığı için akşamları emzirmek veya süt pompalamak da anne sütünü artırmaya katkı sağlar.
Anne sütü arttırıcı besinler neler?
Bebeğin günlük süt ihtiyacını karşılayan sağlıklı bir anne günde 700-800 ml kadar süt salgılayabiliyor. Süt salgısının devamlılığının bebeğin büyüme-gelişmesi açısından önemli olduğunu ve bunun için vücudun günde fazladan 750 kaloriye ihtiyaç duyduğunu hatırlatan Beslenme ve Diyet Uzmanı Başak İnsel Aydın, şunları kaydetti:
“Emzirme döneminde fazladan harcanan 750 kalorinin 500 kalorisi yediğimiz yemeklerden sağlanırken, 250 kalorisi annenin gebelik döneminde depoladığı yağlardan karşılanıyor. Bu dönem depolardan enerji oluşturulduğu için annenin gebelikten kalan fazla kilolarını vermesine de büyük ölçüde katkı sağlayan bir dönemdir.” Aydın, anne sütünü arttırmaya yönelik bazı önerilerde bulundu:
- Anne sütünü arttıran en önemli besin ögesi sudur. Çünkü anne sütünün büyük bir kısmını su oluşturmaktadır. Günde 3 litre sıvı tüketin. Bunun 1.5-2 litresi yalnızca sudan, kalan kısmı ise bitki çayları (anason, rezene, papatya, melisa, ıhlamur, kuşburnu), komposto, çorba, limonata, ayran, boza, lohusa şerbeti gibi sıvılardan karşılanabilir. Son zamanlarda yapılan çalışmalar malt içeceğinin de anne sütünü artırıcı özellikte olduğunu ortaya koymuştur. Yine kefir tüketimi de anne sütünü arttırmaya yardımcı besinler arasındadır.
- Kalsiyumdan zengin olan süt, yoğurt ve peyniri düzenli olarak tüketin.
- Her gün örnek protein olan 1 adet yumurta veya 1 porsiyon etli sebze veya kuru baklagil yemeği tüketmeye özen gösterin. (Kuru baklagilin haşlanan suyunu mutlaka dökün ve gaz problemi yaratıyorsa kuru baklagil tercih etmeyin.)
- A vitamininden zengin havuç, yeşil yapraklı sebzeler, kayısı gibi besinlere beslenme programınızda sık yer verin.
- Vitamin ve minerallerin zengin kaynağı olan taze sebze ve meyvelere her gün düzenli olarak beslenmenizde yer verin.
- Yediğiniz besinlerin besin değerini korumak ve özellikle anemiyi (kansızlığı) önlemek açısından yemeklerle beraber çay tüketmeyin.
- Çay-kahve gibi kafein içeren içecekleri tüketmeyin. Bu içecekler bebeğinizin nabzında artış ve uykuya dalmasında güçlük gibi problemlere yol açabilir.
- Hızlı kilo verdiren, düşük kalorili ve tek tip beslenmeyi prensip edinmiş diyetlerden uzak durun.
Beslenme ve Diyet Uzmanı Başak İnsel Aydın, anne sütünü arttıran besinler ve içecekleri anlattı:
Çemen otu tohumu: Hint mutfağı ve Ayurvedik tıpta yaygın olarak kullanılan çemen otu tohumu anne sütünü arttırmaya yardımcı olabilir. Bazı araştırmalar 2 hafta boyunca düzenli olarak çemen otu tüketiminin anne sütünü belirgin oranda arttırdığını ortaya koymaktadır.
Rezene: Yapılan bir araştırmaya göre hormon değişikliğine yol açan anethol, dianethole ve photoanethole bakımından zengin olan rezene, anne sütü için gerekli olan östrojen ve prolaktin hormonlarının üretimini teşvik eder.
Dereotu: Rezene gibi anne sütü üretimini destekleyen hormonların üretimini teşvik eder.
Siyah susam: Kalsiyumdan zengin olan siyah susamın anne sütünü arttırıcı etkisi olduğu düşünülmektedir. Susamı yemeklerinizde kullanabilirsiniz.
Kimyon: Süt üretimini teşvik ettiğine inanılan kimyon doğumdan sonra anneyi güçlendirmek için önemli bir mineral olan demir bakımından da zengindir.
Arpa: Arpa ile pişirilmiş pilav veya çorba süt yapımını arttırmak için kullanılabilir. Özellikle arpa ve rezene kombinasyonunun sütün kalitesini yükselttiği düşünülmektedir.
Fesleğen: Sindirim sistemini düzenleyici, sakinleştirici, etkisi bulunan ve iyi bir K vitamini kaynağı olan fesleğen yemeklerle beraber veya çay olarak tüketilebilir.
Yeşil sebzeler: Yeşil sebzeler laktasyonu arttırmakla beraber sindirime yardımcı olur ve vücudu güçlendirir. Ancak brokoli, lahana gibi bazı kükürtlü sebzeler bebekte gaz problemine ve sütün tadını değiştirerek süte karşı isteksizliğe neden olabilir. Bu tür sebzeler bebeğin süte karşı istek durumu gözlemlenerek tüketilmelidir.
Kırmızı-turuncu sebzeler: Beta-karoten bakımından zengin olan havuç, tatlı patates ve diğer kırmızı-turuncu sebzeler anne sütünü arttırmaya yardımcı olabilir.
Yulaf: Besin lifi, demir ve kalsiyumdan zengin olan yulaf ile kendinize yulaf püresi hazırlayabilir ve besin değerini arttırmak için içerisine fındık, süt, meyve ya da baharat ilave edebilirsiniz.
Yağlar: Zeytinyağı, keten tohumu yağı ve susam yağı gibi sağlıklı yağların emzirmeye yardımcı olduğu düşünülmektedir.
Ayrıca incir, beyaz üzüm, beyaz dut, hurma, yer elması, erik, sumak, kişniş, nane, zencefil de anne sütünü arttırıcı besinler arasında yer alıyor.
“Anne sütü nasıl artar?” sorusuna etkili tarifler
Beslenme ve Diyet Uzmanı Başak İnsel Aydın, anne sütü arttırıcı tarifler verdi:
Yulaflı kurabiye:
Malzemeler:
2 su bardağı yulaf ezmesi
6 adet kuru kayısı
4 adet kuru erik
4 çorba kaşığı kuru üzüm
1.5 su bardağı kaynar light süt
Tarçın
Hazırlanışı:
Tüm malzemeleri bir kasede karıştırın. Yağlı kağıt serilmiş fırın tepsisine köfte şeklinde dizin (10 adet çıkmalı). Önceden 180 dereceye ısıtılmış fırında üzeri kızarana kadar pişirin.
Sütlü yulaf
Malzemeler
Süt
Yulaf ezmesi
Orman meyveleri
Tarçın
Hazırlanışı
1 bardak süt (200ml) ve 6 kaşık yulafı yapışmaz tavada karıştırarak pişirin. Yulaf, sütü çekince tarçın ilave edip ocaktan alın. Orman meyveleri ile süsleyin.
Süt arttıran bitki çayı
Malzemeler:
1 yemek kaşığı ıhlamur
1 yemek kaşığı ısırgan otu
1 yemek kaşığı anason
1 tatlı kaşığı kimyon
1 tatlı kaşığı papatya
Hazırlanışı:
Bitkiler karıştırılır ve kaynatılmış suda 8-10 dk demlenerek tüketilir.
Anne sütünü artıran yiyecekler nelerdir?
Diyetisyen Derya Şahin’in paylaşımalarına göre anne sütünü artıran besinler şöyle sıralanabilir:
- Havuç
- Yeşil yapraklı sebzeler (Maydonoz, roka, ıspanak ve marul gibi)
- Hurma
- Kuru meyveler (Kuru kayısı, kuru üzüm, kuru incir gibi)
- Ceviz, fındık, badem gibi yağlı tohumlar
- Kırmızı et
- Tam tahıllı ekmek
- Bulgur ve kinoa
Anne sütünü artıran içecekler nelerdir?
Bebeklik döneminde beslenmenin, ilerleyen yıllarda bağışıklık sistemini geliştirdiği biliniyor. Bağışıklık sistemini geliştiren başat unsurlar arasında ise besin değeri inek sütünden daha zengin olan anne sütü geliyor. Anne sütünü artırmak için düzenli su tüketmek ve bunun yetersiz kaldığı anlarda uzman tavsiyesi alarak sıvı takviyesi yapmakta fayda var.
Süt ürünleri anne sütünü artırabilir
İçerdiği yüksek besin değeri ve protein bakımından süt, ayran ve kefir içeceklerinin içilmesi fayda sağlar. Bununla birlikte anne sütünü artıran çeşitli çaylar bulunuyor. Bu süt yapan çaylar doğum sonrası ödemi ve stresi aza indirmede önemli rol oynuyor. Bu çaylar arasında rezene, papatya ve ısırgan çayı geliyor.
Rezene çayının anne sütünün artmasına yardımcı oluyor
Süt arttırıcı çay aramasında ilk karşınıza çıkacak olan rezene çayı, süt üretimini artıran çaylar arasında ve anneler için hayat kurtarıcı bir etkisi var. Rezene çayı stresi giderme ve sindirimi düzenleme işlevlerine sahip. Bebeğin gaz önlemesini düzenlemek için rezene çayı içilebilir. Uzmanlar günde iki fincan rezene çayı içilmesini tavsiye ediyor.
Rezene çayı demlemek çok basit ancak bazı önemli noktaları var çünkü doğru demlenmediğinde etkisi de düşebilir. Rezeneyi satın alırken doğal olduğuna dikkat edilmesi gerekir.
Rezeneyi kullanmadan önce bir çorba kaşığı ölçüleri olacak şekilde havan yardımı ile ezmeniz gerekecek. Çünkü havan yardımıyla ezdiğiniz rezenin yağları dışarı çıkmış olur. Bu işlemden sonra bir su bardağı suyu tencereye dökün. Suyun kaynamasından sonra havanla ezdiğiniz rezeneyi suya ilave ederek kısık ateşte 2-3 dakika kaynattıktan sonra kapatın ve demlenmeye bırakın.
Papatya çayı ile anne sütü artırılabilir
Anne sütü arttırıcı etkiye sahip papatya çayı yeni doğum yapmış anneler için gün içerisinde iki defa kullanılması tavsiye ediliyor. Papatya çayı yorgunluk hissini alırken, süt hormonlarının çalışmasını yardımcı olan değerler taşıyor.
Papatya çayı demlemek için kolay ve besin değerini artıran yöntemler mevcut. Bu yöntemler arasında en çok tercih edilen yöntem, bir fincan sıcak suyun içerisine iki çay kaşığı kuru papatya atarak demlemek. Demlendikten sonra ise içinde kalan papatyaları süzerek daha rahat içim elde edebilirsiniz.
Isırgan otu çayı anne sütünün artmasına fayda ediyor
Isırgan otu çayı besin değeri yüksek ve kaliteli süt yapan çaylar arasında ilk sırada denebilir. Isırgan otu çayı anne sütünde gaz oluşumunu engelleme özelliğinin yanı sıra mide asitlerini düzenler. Taze olarak tüketilmesi önerilen ısırgan otu çayı, gün içerisinde bir kez tükettiğiniz takdirde faydalarını hissedeceksiniz.
Bir bardak ısırgan otu çayı demlerken işin püf noktası, soğuk su içerisine bir çay kaşığı kadar ısırgan otu atarak 10 dakika kaynatmaktır. Kaynatma süresini az tutmanız veya aşmanız midede ağrıya yola açabilir.
İlk kez göğüs pompası kullanacaksanız bunlara dikkat!
Süt pompası kullanmadan önce hangi durumlarda kullanılması gerektiğini bilmek şart. Gereksiz durumda göğüs pompası kullanmak memede tahrişe sebep olur. Süt pompası genel olarak şu durumlarda kullanılır: Meme kanalında biriken ve sonrasında ağrıya sebep olan fazla sütü sağmak, mastit sorunlarını aşmak, anne ve bebeğin ayrı kaldığı durumlarda bebeğin anne sütünden mahrum kalmasını engellemek ve annenin ilaç aldığı durumlarda sütün devamlılığını sağlamak.
Süt pompasının iki çeşidi var
Bunlar elektrikli olan ve elektrikli olmayan olarak sınıflanabilir. Fakat iki türün temel işlevi anne sütünün vakumlayarak toplama özelliğidir. Vakumu kullanmadan önce temiz olduğundan emin olmalısınız. Vakum ile sağım yapıldığı zaman her iki meme de kullanılması gerekir. Vakum kullanırken vakumun alt kısmını sıkın. Vakumun şiddeti ne aralıkla sıktığınıza göre değişim sağlacak. Uzmanların önerdiği iki sağım yöntemi var.
Birinci yöntem: Areolanın ortalandığından ve meme ucunuzun pompa duvarlarına temas etmediğinden emin olun. Pompanız süt haznesi doluncaya kadar sağıma devam eder.
İkinci yöntem: Daha güçlü vakum için pompanın ağız kısmını katlayın. Pompanızın alt kısmı sıkılı şekilde memenize yerleştirin ve giriş kısmını eski pozisyonuna geri getirin. Sütünüzü dökmeden pompadan çıkmak adına işaret parmağınızla vakumu çekin.
Anne sütü saklama koşullarına dair tüyolar
Anne sütünü mümkün olduğu sürece emzirerek veremeniz daha sağlıklı olmakla birlikte emzirmenin bazı sebeplerle uygulanmadığı takdirde sütü saklama seçeneği ortaya çıkar. Saklama sütün fazla geldiği dönemlerde anneyi rahatlatmak için de kullanılan yöntemler arasında. Anne sütünü sağlıklı bir şekilde saklamanın birden çok yöntemi var. Şöyle ki:
1- Oda sıcaklığında 6 saate kadar bekleyebilir.
2-Soğuk bir haznenin içinde 24 saate kadar bekleyebilir.
3-Buzdolabında 5 güne kadar bekleyebilir.
4- Dondurucuda 2 ay süreye kadar bekleyebilir.
5- Derin dondurucuda ise 6 aya kadar bekleyebilir.
Sütü saklarken ortamın ve sütü koyduğunuz nesnenin temiz olmasına dikkat edin. Şişelerin ve poşetlerin üzerine sütü ne zaman sağdığınıza dair bir not eklemeniz kullanım açısından hem sizin işinizi kolaylaştırır hem de sağlıklı bir şekilde bebeğinize sütü vermenizi sağlar. Sütü sağdıktan sonra göğüs pompasını her zaman kaynar sudan geçirin. Bu işlemeleri yaptığınız sürece bebeğinize verdiğiniz sütten şüphe duymazsınız.
2 yaşından sonra anne sütünün faydası var mı?
Bebeğin ilk altı ay içerisinde süt kullanımı ile antikor aldığı biliniyor. Bununla birlikte anne sütünün içerisinde probiyotikler, prebiyotikler ve kullanma hazır akyuvarlar mevcut. Ayrıca anne sütü bağışıklığının 4 yaşa kadar devam ettiğini açıklayan araştırmalar da söz konusu.
En çok yağ ve protein iki sene ve üzeri bebeğini emzirmiş annelerin sütünde görünüyor. İki sene ve üzeri emziren annelerin sütünde birim sütündeki kalori oranı 12 ay altı bebekleri olan annelerin sütündekine göre yüzde 60 daha fazla. Eğer iki yaşından büyük bebeklerin emme sıklığında artış gözlemleniyor ise anne sütündeki yağ ve protein oranı azalır, karbonhidrat oranı artışa geçer. Bu da daha yüksek kalorili daha yoğun süt olduğuna tekabül ediyor. İki yaşından sonra bebeklerin bir – iki emmeyle süt aldıktan sonra memeyi bırakmasının nedeni de bu yoğunluktur. Çünkü süt daha kalorilidir.
Bebeğin yaşamının iki yılında sonra anne sütü, bebeğin enerji ihtiyacının yüzde 30’unu protein ihtiyacının yüzde 45’ini, kalsiyum ihtiyacının yüzde 35’ini, A vitamini ihtiyacının yüzde 75’ini, folat ihtiyacının 76’sını, B12 ihtiyacının ise yüzde 94’ünü karşılar. Şunu da belirtmek gerekir ki anne sütü kadar bir kompleks bir süt henüz keşfedilmedi ve anne sütüyle beslenmenin bir üst sınırı bulunmuyor.
İki yaşından sonra emzirmenin hiçbir sıkıntısı olmamakla birlikte bebekle anne arasında duygusal bağın arttığı gözlemlenmiş ve yüksek besin oranları ile zeka gelişimine ve bağışıklık sistemine faydalarının ne kadar fazla olduğu görülmüştür.
Peki anne sütünün sarılığı nedir?
Süt yapan yiyecekleri bilmek kadar bir diğer önemli konu da anne sütü sarılığı. Anne sütünün bazı eksikliği ve fazlalığı ile ortaya çıkan sarılık durumuna denir. Süt sarılığı denilen sorun iki farklı dönemde gerçekleşebilir. Anne sütü sarılığının erken dönem ve geç dönem olmak üzere iki çeşidi vardır.
Erken anne sütü sarılığı
Erken anne sütü sarılığı doğumdan sonra 2-3 gün sonra ortaya çıkar. Bu tür sarılık anne sütünün yetersiz alınmasından kaynaklanan durumdan meydana gelir. Yetersiz besin alan bebeğin bağırsak hareketlerinin çok yavaş olması nedeni ile bilirubin vücuttan temizlenemez ve kana karışır. Bu yüzden erken anne sütü sarılığı meydana gelir.
Geç anne sütü sarılığı
Geç anne sütü sarılığının tedavisi çok daha zordur. Bu sarılık tipinde 1-2 olan bilirubin değerinin 19-20 değerlerine kadar çıktığı durumlarda karşımıza çıkar. Bu değerler tehlikeli değerlere çıktığından dolayı genellikle fototerapi tedavisi uygulanır. Bu soruna anne sütü neden olmasına rağmen doktorlar emzirmeni bırakmanı tavsiye etmezler. Tedavi sonucunda değerler düşmüyor ise bu durumda bir günden üç güne kadar süt vermeyi kesmek tavsiye edilir. Süt kesildiğinde değerler düşmeye başlayacaktır.
Erken anne sütü sarılığı ile geç anne sütü sarılığı arasındaki farklar
Erken anne sütü sarılığı ve geç anne sütü sarılığı belirtileri sarı cilt, sarı göz beyazı, halsizlik ve uyku halidir. Süt sarılığına neden olan göstergelerde farklılık vardır. Erken anne sütü sarılığında anne sütünün yetersizliği nedenken geç anne sütü sarılığında durum besinin yetersizliği değil, sütteki bazı maddelerin artış göstermesidir.
Tedavi yöntemleri ise erken anne sütü sarılığında sıkça emzirmekken geç anne sütü sarılığında durum biraz daha zor olarak görülür. Bu durumda fototerapi tedavisi uygulanır. Bu uygulamadan istenilen sonuç alınmazsa 24 saatten 72 saate kadar süt kesme tedavisine başvurulur.
Kaynaklar:
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Demet Matben
Diyetisyen Derya Şahin
Beslenme ve Diyet Uzmanı Başak İnsel Aydın
Emzirme ve Anne Sütü Gönüllüleri Derneği
Sağlık Ajandası | Sağlık Haberleri için sosyal medya hesaplarımızı da takip edebilirsiniz:
“Anne sütü arttırıcı 8 tavsiye – Süt yapan yiyecekler ve fazlası” başlıklı yazımızı faydalı bulduysanız bu içerik de ilginizi çekebilir: