Çocuklarda Biontech aşısıyla ilgili kimi ebeveynlerin akıllarında şu soru olabilir: Astım veya egzama gibi alerjisi olan çocuklarda BioNTech aşısının bir yan etkisi var mı? Bu sorunun cevabını ve merak edilenleri Çocuk Alerjisi ve İmmünoloji Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Ahmet Akçay anlatıyor.
COVID-19 aşısını olmak neden önemli?
Pandeminin yayılmaya başladığı ilk günlerden bu yana dünyada 165 milyondan fazla enfeksiyon ve 3.4 milyondan fazla ölüme yol açtığı biliniyor. Üstelik her yaş grubundan insanı etkiliyor! Ölümlere engel olunması ve toplumsal bağışıklığın kazanılması adına aşılamanın önemi çok büyük. Aşı olmamış çocuklarda ve yetişkinlerde virüsün bulaşması, mutasyona uğraması ise ilerde aşılanmış olanların da risk altına girmesine sebep oluyor.
Çocuklarda COVID-19’un etkileri nasıl?
Çocuklar koronavirüs enfeksiyonunu yetişkinlere göre nispeten hafif geçiriyor ve onların yoğun bakımda kalma riski daha düşük. Kimi zaman çok ağır reaksiyonlar ve ölümcül reaksiyonlar gelişebiliyor, dolayısıyla çocuklar her zaman hafif geçmiyor. Bilhassa kronik hastalığı ve immün sisteminde sorun olan çocuklarda risk daha fazla. Çocuklarda asıl sorun, taşıyıcı olabilmeleri, virüsün mutasyonla şekil değiştirmesi, mevcut aşıların etkisinin azalması ve riskli gruplara enfeksiyonu bulaştırması şeklinde özetlenebilir.
Ergen ve çocukların aşı olması hayati önem taşıyor
CDC, 12 yaş ve üzerindeki herkesin COVID-19’a karşı korunmaya yardımcı olmak için COVID-19 aşısı olmasını öneriyor. Çünkü yaygın bir aşılama, pandemiyi durdurmaya yardımcı olmada oldukça kritik bir araç. Öyle ki planlanan aşıların tümünü yaptıran kişiler, pandemi öncesinde yaptıkları aktivitelere devam edebilir duruma geliyor.
Çocuk ve ergenlerin aşılanması ağır enfeksiyon geçirme riskinden ziyade toplumsal bağışıklığın sağlanması için çok önemli. Çünkü çocuklar ve ergenler evde kalmak yerine okula daha rahat gitmek, oynamak, gezmek isterler. Tüm bu faaliyetlerden nedeniyle de sık sık enfeksiyon bulaşıp belirtilerin de fazla belirgin olmamasından dolayı çevreye virüsü yaymaları daha kolaydır.
Öte yandan ergenlik çağındaki gençlerin bu dönemlerinde ailelerinin ve yetişkinlerin sözlerine kulak tıkadıkları düşünüldüğünde, salgınla ilgili korunma önlemlerini almada da aynı direnci göstermeleri olası. Bu da hastalığın yayılmasına katkı sağlayacaktır. Ayrıca evdeki kişilere bulaştırmaları da cabası. Ergenler, SARS-CoV-2 bulaşmasında önemli bir rol oynayabileceği için aşı olmaları hastalığı önleyebilir ve sürü bağışıklığına katkıda bulunabilir.
Çocuklara hangi COVID-19 aşısını yaptırmak uygun?
COVID-19 aşısı yaptırmak, çocukların bu salgına yakalanmasını önlemede yardımcı. Pandemiyle ilgili erken bilgiler, aşıların COVID-19’un yayılmasında önleyici olabileceğini gösteriyor. Ayrıca virüs kapılsa bile çocukların ciddi şekilde hastalanmasını önlemeye yardımcı olabilir. Bu nedenle 12 yaş ve üzeri çocukların aşılanması hem aile hem de toplum sağlığı açısından mühim.
Çocuklara COVID aşısı için faz 3 çalışmasını tamamlayıp tek onay alan aşının BioNTech aşısı olduğunu biliyor musunuz? Sinovac aşısı 13-18 yaş arası faz 1 ve faz 2 çalışmalarını tamamladı ve etkili bulundu. Yakın zamanda faz 3 çalışmasının tamamlanması ile birlikte bu aşı da 18 yaş altındaki çocuklara yapılmaya başlayacak gibi görünüyor. Bu nedenle çocuklarda BioNTech aşısının güvenli olduğu söylenebilir.
Çocuklarda BioNTech aşısı uygun mu?
BNT162b2, COVID-19 için 11 Aralık 2020’de 16 yaş ve üstü kişiler için Gıda ve İlaç İdaresi’nden acil kullanım izni aldı. Pfizer firması BioNTech aşısının çocuklarda yapılması için faz 3 çalışmasını 12-15 yaş ve 16-25 yaş çocuklarda gerçekleştirdi. Çalışma olumlu sonuçlandı. 10 Mayıs 2021’de, acil kullanım izni, bu raporda sunulan verilere dayanarak 12 yaşında veya daha büyük kişileri kapsayacak şekilde genişletildi. SARS-CoV-2’ye karşı diğer aşılara acil kullanım için izin verildi ancak BNT162b2 şu anda 16 yaşından küçük kişilerde kullanılmasına izin verilen tek aşı durumunda.
Çocuklarda BioNTech aşısının etkisi nasıl?
12-15 yaş ve 16-25 yaş çocuk ve gençlerde yapılan “çocuklarda BioNTech aşısı” çalışması sonuçlarına iki doz yapılan aşının etkinliği yüzde 100 olarak bildirildi. Ergenlerde, genç yetişkinlere göre daha yüksek oranda antikor gelişti. Ergenlerin aşılanmasının, toplumu koruma da dahil olmak üzere dolaylı faydaların yanı sıra hastalıkları önlemenin doğrudan yararını sağlaması olası.
Çocuklarda BioNTech aşısının yan etkileri neler?
12-15 yaşındaki katılımcılar arasında, aşıdan bir ay sonrasına kadar meydana gelen yan etkiler, yüzde 3, 16-25 arasındakilerde yüzde 6 olarak rapor edildi. BioNTech aşısı yapılanlarda, 12 ila 15 yaşındakilerin yüzde 0,6’sında ve 16 ila 25 yaşındakilerin yüzde 1,7’sinde ciddi yan etkilerin ortaya çıktığı bildirildi.
Daha küçüklerde yorgunluk ve baş ağrısı yan etkisi daha az ateş görülüyor.
-
Enjeksiyon yerinde ağrı
Enjeksiyon yerinde ağrı yan etkisi genellikle hafif ile orta şiddette olur ve tipik olarak 1-2 gün içinde düzelme eğilimi gösterir. 12-15 ve 16-25 yaş gruplarında, enjeksiyon yerinde ağrı en sık görülen yan etkidir.
-
Baş ağrısı ve yorgunluk
Her iki yaş grubunda da baş ağrısı ve yorgunluk en sık bildirilen sistemik olaylardı. İlk dozdan sonra yorgunluk yüzde 60 ve baş ağrısı yüzde 54 iken ikinci dozdan sonra biraz daha fazla oranda görülmüştür.
-
Ateş
BioNTech aşısı birinci dozdan sonra yüzde 7-10 iken 2. dozundan sonra 12-15 yaşındaki kişilerin yüzde 20’sinde ve 16-25 yaşındaki kişilerin yüzde 17’sinde ateş meydana geldi. Çok az oranlarda lenf bezlerinde biraz büyüme ortaya çıkmıştır. Kas ağrısı, eklem ağrısı, kusma ve ishal gibi yan etkiler de görülebilmektedir. Tromboz yani pıhtı veya aşırı duyarlılık yan etkileri veya aşıyla ilgili anafilaksi (alerjik şok) görülmemiştir.
Sonuç olarak aşıdan sonra aşı yerinde ağrı, yorgunluk, baş ağrısı ve ateş sık görülen yan etkilerdir. Genellikle bir iki gün içinde düzelmektedir. Ağrı ve ateş için parasetamol içeren ağrı kesicilerin kullanılması faydalı olabilir.
Miyokardit ve perikardit CDC izleme raporları ne diyor?
CDC, COVID-19 aşılamasından sonra ergenlerde ve genç erişkinlerde artan miyokardit ve perikardit raporları aldı. COVID-19 aşısının bilinen ve potansiyel faydaları, olası miyokardit veya perikardit riski dahil, bilinen ve potansiyel risklerden daha ağır basıyor. 12 yaş ve üzeri herkese COVID-19 aşısı önermeye devam ediyor.
BioNTech aşısının alerji riskleri var mı? Varsa neler?
Aşılara karşı gelişen alerjik reaksiyonlar genellikle aktif bileşenin kendisinden ziyade katkı maddelerine ve aşıdaki koruyucular ve antibiyotikler gibi bileşenlere bağlıdır. Aşılar ayrıca üretim sürecine bağlı olarak az miktarda protein içerebilir. BioNTech aşısı için milyon doz aşı başına yaklaşık on bir vakada şiddetli alerjik reaksiyon gözlenmiştir. ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerinin bir raporuna göre, bu alerjik reaksiyonların yüzde 71’i aşılamadan sonraki 15 dakika içinde gelişmiş ve çoğunlukla (yüzde 81) bir alerji veya alerjik reaksiyon öyküsü olan kişilerde meydana geldiği bildirilmiştir.
Aşıya karşı gelişen alerjik reaksiyonların nedeninin, BioNTech aşısındaki mRNA’nın bozulmasını engellemek, suda çözünmesini sağlamak için kullanılan polietilen glikol (PEG) maddesine bağlı olabileceği düşünülmektedir. Ayrıca mRNA’nın kendisinin de alerji yapabileceği düşünülmektedir. Alerjinin nedeni PEG maddesi veya mRNA maddesine bağlı düşünülse de bilimsel yayınlarda bu durum net olarak gösterilmemiştir. Yeni yayımlanan bir makalede alerjik şok olarak bildirilen dört vakanın izleminde bu durumun alerjik şok olmadığı alerjik şoku taklit eden durumlar olduğu bildirilmiştir.
Alerjik hastalığı olanlar için hangi aşıyı olmalılar?
Alerjik astım, egzama, alerjik nezle, besin alerjisi ve diğer alerjik hastalığı olan kişilerin BioNTech aşısı olmasında sakınca yoktur. Sadece alerjik hastalığı olanların aşılarını hastane ortamında yaptırmaları ve aşı sonrası 30 dakika gözetim altında beklemeleri faydalı olacaktır.
İlaç alerjisi olanlar için BioNTech aşısının alerji riski daha yüksektir. Bu nedenle özellikle ilaçların tablet formuna alerjik reaksiyon geçirmiş olanlar, ilaç alerjisinin nedeni tespit edilmemiş olanların BioNTech aşısı olmadan önce polietilen glikol maddesine alerji yönünden alerji uzmanlarınca değerlendirilmesi faydalı olacaktır.
Aşılara alerji gelişme potansiyeli açısından düşük, orta ve yüksek olarak sınıflamak aşı seçimine karar vermede faydalı olabilir.
BioNTech aşısı ilaç alerjisine olumsuz etki eder mi?
BioNTech ve diğer mRNA aşısı olan Moderna aşısına karşı alerjik reaksiyon gelişen vakalar oldu. Bu aşılara karşı alerjinin nedeni aşı içindeki koruyucu madde olan PEG maddesine bağlı olabileceği düşünülmesinden dolayı özellikle PEG içeren ilaçlara karşı alerjisi olanların BioNTech aşısı olmaması daha emniyetli olacaktır. Eğer ilaç alerjisinin nedeni PEG içeren bir ilaca bağlı değilse o zaman alerji gelişme riski yüksek olmayacaktır. İlaç alerjiniz nedeni PEG maddesine bağlı olup olmadığını bilmiyorsanız doktorunuza danışmanız ve gerekiyorsa aşı öncesi PEG maddesine alerji testi yapılması faydalı olabilir.
Peki aşıya karşı alerji varsa ne yapılmalı?
Yetişkinlerde veya çocuklarda BioNTech aşısına karşı alerji gelişenlere çok hızlı bir şekilde müdahale edilmelidir. İlk olarak hayat kurtarıcı adrenalin uygulanmalıdır. Özellikle beta bloker tansiyon ilacı kullananlarda adrenalin etkili olmayacağı için glukagon ilacı kullanılması gereklidir. Bu nedenle aşı yapılan merkezlerde glukagon ilacının da hazır bulundurulması çok önemlidir.
Özetle…
-Biontech aşısı 12-18 yaş arasında FDA tarafından onay almış tek aşıdır.
-Çocuk ve ergenlerin aşılanması toplumsal bağışıklığın sağlanması ve bulaşmanın engellenmesi için önemlidir.
-Çocuklarda BioNTech aşısının etkinliği yüzde 100 dür.
-Aşının en sık yan etkisi aşı yapılan yerde ağrı, yorgunluk, baş ağrısı, ateştir. Ayrıca kusma, ishal, kas ağrısı, eklem ağrısı, titreme yan etkiler görülebilir.
-Aşının yan etkileri bir iki gün içinde genelde düzelir nadiren ciddi ateş, baş ağrısı gelişebilir.
-Kanda pıhtı, alerjik şok gibi yan etkiler faz 3 çalışmasında görülmemiştir.
-Astım, alerjik nezle, egzama, besin alerjisi, arı alerjisi gibi alerjik hastalığı olan çocukların PEG maddesi içeren ilaçlara alerji gelişme öyküsü yoksa BioNTech aşısı yapılabilir.
-PEG içeren ilaç alerjisi olan çocuklarda aşı öncesi PEG maddesine karşı alerji testi yapılarak aşı kararının verilmesi daha doğru bir yaklaşım olacaktır.
Kaynaklar:
Çocuk Alerjisi ve İmmünoloji Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Ahmet Akçay
Türkiye Ulusal Alerji ve Klinik İmmünoloji Derneği
Çocuklarda BioNTech aşısı içeriğinin yanı sıra diğer Sağlık Ajandası | Sağlık Haberleri için sosyal medya hesaplarımızı da takip edebilirsiniz:
Çocuklarda BioNTech aşısıyla ilgili bu içeriği faydalı bulduysanız aşağıdaki içerik de ilginizi çekebilir:
