DEHB nedir (İngilizce adıyla ADHD nedir)? Çocukların günümüzde hareketli ya da enerjik olmaları, dikkatlerinin dağınık ve yaramazlığı abartılı yapmaları akıllara ilk olarak dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu yaşadığını getiriyor. Bu noktada bu düşüncenin doğru olmadığını, bu tanıyı koyabilmek için çocuk ve ergen psikologlar tarafından ruhsal ve bilimsel bir takım test ile ölçeklerin uygulanması gerekir.
Psikolog Aysın Erol, çocukların bazen yapıları gereği meraklı ve heyecanlı olabileceğini vurgularken, ebeveynlerin çocuğa sınır çizmediği, çocuk endişeli ve depresif olduğu için de davranış bozuklukları gösterebileceğini belirtti.
DEHB nedir?
DEHB aşırı hareketlilik, dikkat sorunları ve dürtüsellik belirtileriyle ilerleyen psikiyatrik bir hastalıktır. Peki dürtüsellik nedir? Kısa dönemde az yarar sağlayacak bir durumun uzun vadede daha fazla yarar olana tercih edilmesidir diyebiliriz. Dürtüsel hareket edenler isteklerini gerçekleştirmek konusunda sabırsızdırlar. Sonucu düşünmeden hareket ederler.
Çocuğunuzun diğer çocuklara göre daha hareketli olması ve bu hareketliliğin çevresindekileri etkilemesi gibi durumlar olabilir. Bununla birlikte birçok şeyi unutmaları, dinlemiyormuş gibi yapmaları, sabırsız ve düşüncesiz hareket etmeleri, öğretmenlerinden şikayet almaları ve dersleri dinmemesi gibi durumlarda hiperaktivite ve dikkat eksikliği sorunu yaşayabilir.
Dikkat eksikliği belirtileri çocuklukta başlar
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun erken çocukluk döneminde ilk sinyaller verdiği bilinir. Öyle ki dikkat eksikliği belirtileri odaklanmada sorun / dikkatini verememe, aşırı hareketlilik ve dürtüsellik olarak üçe ayrılır. Fakat bu üç ana başlıktan birinin daha baskın olma olasılığı vardır.
Bu hususta aşırı hareketliliğin baskın olduğu tipte:
- Oturduğu yerde duramama, kıpırdama, ellerin ayakların oynatılması
- Gereksiz bir şekilde sağa sola koşturmaca, eşyalara tırmanma
- Sakin biçimde oyun oynamama durumu ve başka işlerle uğraşma
- Belli süre oturamam ve sürekli hareket etme
- Gereğinden çok konuşma
Dikkat dağınıklığının baskın olduğu tipte:
- Dikkatin basit ve kolayca dağılması
- Belirli bir işe ve oyuna odaklanma konusunda zorlanma
- Görev ve etkinlikleri düzenlenmekte zorlanma
- Ev ödevi, ders içi etkinlikleri gibi yoğun zihinsel çaba gerektiren işlerden kaçma
- Başlanan işim genellikle yarım kalması
- Kendisiyle konuşurken dinlemiyormuş gibi gözükmesi
- Günlük etkinliklerde rutine binen unutkanlık
- Etkinlikler için gerekli eşyaları da sürekli unutma
Dürtüselliğin (düşünmeden harekete geçme) baskın olduğu tipte:
- Sorulan soruyu yarıda kesip cevap verme
- Sırasını bekleme konusunda güçlükler çekme
- Başkalarının sözünü kesme ya da oyunlar esnasında araya girme
- Sonucunu düşünmeksizin koşma, itme ve çekme durumları oluşturma
Her hareketli çocuk hiperaktif midir?
Çoğu çocuğun genel yapısı hareketli ve enerjik olabilir. Fakat bu durum her hareketli çocuğun dikkat eksikliği ve hiperkativite yaşadığı anlamına gelmemekte. Çocukların bazen yapıları gereği hareketli ve meraklı olmaları çok normaldir. Bir çocuğa DEHB tanısı konulması için bir takım yıkıcı davranışlar sergilemesi gerekmektedir. Dikkatini toplamakta zorlanan her çocuk dikkat eksikliği ve hiperaktivite sorunu yaşamaz. Belki de çocuk ilgilenmesi gereken konuyla alakalı yeteri miktarda motivasyona sahip değildir.
Bunun dışında çocuğa yeteri miktarda sınır ve kural koymayan ebeveynler de onların kontrolsüz tavırlar sergilemesine sebep olabilirler. Çocuğun endişeli ya da depresif bir ruh haline sahip olması da onları dikkatsiz kılmakla birlikte, hiperaktivite gibi benzer durumlar oluşturabilir. Bu sebepten de çocuk depresif ya da kaygılı olduklarında zaman zaman kontrolü yitirip, huzursuz bir şekilde hareketlenebilir. Bu tavırlar da ruhsal çöküşlerini engellemek adına yaptıkları reaksiyonlarıdır aslında.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun oranı yüzde 8
Çocuklarda dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olup olmadığını anlayabilmek için çocuğun sağlıklı bir değerlendirmeden geçmesi gerekir. Bu yapılan değerlendirme sonuçlarına göre de tedavi planı oluşturulmalıdır. Fakat ülkemiz koşullarında çok kısa süren ve hiçbir değerlendirme aracı kullanılmadan gerçekleştirilen bir takım psikiyatrik muayeneler sonrasında çocuğa bu tanılar hemen koyulur. Bu sebepten de bu tanının ancak çocuk ve ergen psikologlar tarafından uygulanan ruhsal ve bilişsel bir takım test ve ölçeklerle kesin olarak konulacağını bilmenizi isteriz.
Dikkat dağınıklığı testi
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu testi sonuçları tıbbi anlamda kesin bir bilgi vermemektedir. Bu testler farkındalığı artırmak içindir ve tek başına tanı koymada yetersizdir.
Kaynaklar:
Psikolog Aysın Erol
Sağlık Ajandası | Sağlık Haberleri için sosyal medya hesaplarımızı da takip edebilirsiniz:
