“İnme çoğu zaman bir beyin hastalığı olarak bilinir ancak bir damar hastalığıdır. Cerrahi bir müdahale edilecekse kalp-damar cerrahisinin alanındadır” diyen Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Barış Çaynak, inme (primer profilaksi) ile ilgili merak edilenleri anlattı.
Temel olarak iki sebepten olur. Beyin içindeki damarların patlamasına bağlı kanamaya bağlı olabilir. Ancak daha sıklıkla ince beyin damarlarının tıkanmasıyla, o damarın beslediği bölgeye kan akışının kesilmesinden olur.
Beyin damarlarının tıkanması iki sebepten olur: Kalp içerisinde oluşan bir pıhtı beyine atar ve içinden geçemeyeceği kadar küçük bir damara ulaşınca damarı tıkar. Diğer bir nedeni ise beyni besleyen şah damarlarının daralması ve darlığı oluşturan yağ ve kireçli yapıların koparak ileride daha ince damarları tıkamasıyla olur.
Yakın akrabanız inme geçirdiyse risk altında olabilirsiniz
Şah damarı tıkanıklıkları ateroskleroz dediğimiz hastalıktan dolayı olur. Kalp damarı veya bacak damarı tıkanıklıklarından bir farkı yoktur. Genetik yatkınlık en önemli nedenlerindendir. Yakın akrabalarınızda inme veya kalp krizi geçiren, by-pass veya stent olan kişiler varsa risk altındasınız. Sigara, yüksek tansiyon, şeker hastalığı, obezite, hareketsiz bir yaşam diğer risk faktörleridir.
Maalesef şah damarı darlıkları çoğu zaman hiç bir belirti vermez. İlk belirti bu olabilir. Bir kolunuzun veya bacağınızın, bazen ikisinin birden tutmaması, konuşamama, ani körlük inmeye bağlı oluşur. Bazen bu belirtiler olup kısa sürede düzelir, bu duruma “Geçici iskemik atak” deriz. Bu hastalara yapılan tetkikler sonucunda şah damarı darlığı tespit edilirse bir an önce stent ya da ameliyatla darlık giderilmelidir.
Kolay teşhis edilir
Şah damarı tıkanıklığı kolay teşhis edilebilir bir hastalıktır. Doppler dediğimiz ultrason ile darlık teşhisi ve darlığın derecesi tamamen boyun yüzeyinden göruntülenir. Ancak darlık yüzde 70 ve üzeri ise ameliyat yapmadan mutlaka bir anjio goruntülemesi yapılmalıdır. Klasik bir anjio yapılabileceği gibi, bilgisayarlı tomografi ile sanal bir anjio da olabilir.
Şah damarı darlıkları da, kalp damar darlıklarında olduğu gibi anjio ile stent takılarak veya ameliyatla tedavi edilir. Bu ameliyatta kalp by-pass ameliyatından farklı olarak tıkalı damarın ilerisine yeni bir damar dikilerek darlık by-pass edilmez. Tıkalı damar açılır, tıkanıklık temizlenir ve bir yama ile damar genişletilerek dikilir.
Şah damarı tıkalı olanların yarısından fazlasında kalp damar tıkanıklığı da var
Şah damarı tıkanıklığı giderilirken stent yapılmasi ameliyata oranla beyne bir parça atması ve işleme bağlı bir inme gelişmesi açısından daha risklidir. Stentte darlık anjio gorüntülemesi altında kılavuz bir telle geçilir. Bu telin üzerinden bir balon ilerletilir ve darlık kısmında şişirilerek darlık açılır. Bütün bu işlemler sırasında darlığı oluşturan ‘Plak’ dediğimiz yağ ve kireçten oluşan yapıdan bir parça koparak ince beyin damarlarına atabilir. Ameliyatta ise damarın darlık olmayan temiz iki bölümünde akım kesilir ve darlık oluşturan kısım açılarak tüm plak temizlenir. Bundan dolayı parçacık atma ihtimali çok düşüktür.
Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Barış Çaynak, “Şah damarı tıkalı kişilerin yarısından fazlasında kalp damar tıkanıklığı da vardır. O nedenle hem kalp hastalığını erken teşhis etmek, hem de şah damarı ameliyatı esnasında kalp krizi geçirme riskini ortadan kaldırmak için bu kişilere ameliyat öncesi kalp anjiosu yaptırırız. Her ikisini de ameliyat etmemiz gereken bir durum olduğunda hangi taraftaki darlık daha kritikse ve mümkünse öncelikli olarak şah damarı ameliyatı yapmayı tercih ederek iki aşamalı operasyon planlarız” diyor.
İnme sonuçları hayat boyu sakat kalmanıza sebep olacak bir hastalıktır. Şah damar tıkanıklıkları şikayet yaratmayan sinsi hastalıklardır. İyi tarafı kolay ve eziyetsiz tanı koyulabilir. Bu sorun gelişmeden olacağınız bir ameliyatla, hayat boyu kalıcı bir sakatlık geçirmeden sağlıklı yaşayabilirsiniz.
Şişmanlık, hipertansiyon ve kolesterol riski artırıyor
Uzmanlar, inmeyi kolaylaştıran hipertansiyon, kolesterol, kan şekeri ve aşırı kiloların kontrol altında tutulmasını tavsiye ediyor. Nöroloji Uzmani Dr. Celal Şalçini, primer profilaksi hakkında önemli bilgiler ve tavsiyeler paylaştı.
En yaygın neden beyin damarı tıkanıklığı
Nöroloji Uzmanı Dr. Celal Şalçini, “İnmeye en çok beyin damarlarındaki tıkanıklık yol açıyor. Bu tıkanıklığı oluşturan pıhtı, kalp boşluklarında oluşup beyin damarını tıkayabileceği gibi damar içinde de oluşabiliyor” dedi
Kanamayla oluşan türü ölümcül olabiliyor
Beyindeki damarların patlaması sonucu meydana gelen inmenin ise kanamanın beyindeki kan akımını bozması sonucunda oluştuğunu ifade eden Şalçini, “Bu iki sebep dışında toplardamar tıkanıklığından, diseksiyon dediğimiz damar çeperinin yırtılmasına kadar değişik sebepler bu rahatsızlığa neden olabiliyor. Pıhtıya bağlı inme, daha az öldürücü olup daha çok sekel dediğimiz kalıcı hasar bırakırken, kanamaya bağlı olanlar daha öldürücü olup daha az sekel bırakıyor” diye konuştu.
Egzersizle birlikte şişmanlık önlenmeli
Nöroloji Uzmanı Dr. Celal Şalçini, primer profilaksiyi önlemenin kısmen mümkün olduğunu söyledi ve sözlerini şöyle tamamladı:
“Sekonder profilaksi, inme olduktan sonra ikinciyi önleme çalışmasıdır. Önlemek ise inmeyi kolaylaştırıcı faktörleri kontrol etmekten geçer. Hipertansiyon tedavisini, yüksek kolesterol tedavisini, kan şekeri yükselmesinin önlenmesini ve egzersizle beraber şişmanlığın önlenmesini başlıca faktörler olarak sayabiliriz. Kırk beş yaşından önceki inmeleri genç inme olarak tanımlıyoruz ve bu ileri yaşlara göre çok daha nadir görülüyor. Özellikle pıhtılaşmaya genetik yatkınlık inmeye sebep olabildiği için araştırılması şarttır.”
Kaynaklar:
Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Barış Çaynak
Nöroloji Uzmani Dr. Celal Şalçini
Daha fazla Sağlık Ajandası | Sağlık Haberleri için sosyal medya hesaplarımızı da takip edebilirsiniz:
