Pozitif disiplin nedir, ne değildir? Maya Vakfı’nın tanımına göre pozitif disiplin, yanlış davranışı doğruyu öğretmek için bir fırsat olarak görüp çocuğun çözüm üretmesine yardımcı olma üzerine kuruludur. Çocuğa bir yandan sınır koyarken bir yandan da özgürlük alanı açar.
Peki disiplin nedir? Disiplin her çocuğun gelişimin önemli bir parçası. Bununla birlikte disiplin olması gerekenden farklı amaçlar için kullanıldığında çocuk üzerinden olumsuz etkiler bırakabiliyor. Çocuğa kontrollü davranmayı, güvenli bir ortam sunmayı ve düzgün davranış alışkanlıkları kazandırmayı amaçlayan disiplin, bir eğitim aracı olarak tercih ediliyor. Bu anlamda disiplin çocuk ve ebeveyn arasında sağlıklı bir iletişimin temel yapı taşlarından biri.
Ev ortamında ailenin uygunsuz disiplin kuralları ise çocuğun ileride davranış ve uyum bozukluğu göstermesine yol açabiliyor. Uzmanlar, disiplinin ceza verme yöntemi olarak kullanılmasına şiddetle karşı çıkıyor. Uzman Klinik Psikolog Nuran Günana, çocuk ve disiplin kuralları arasındaki bağlantının önemine vurgu yaparak ailelere tavsiyeler verdi.
Çocuk eğitiminde disiplinin yeri büyük
Uzman Klinik Psikolog Nuran Günana, disiplinin çocuğa güvenli bir çevre sunmayı hedefleyen, kontrollü davranmayı, istenen davranış alışkanlıklarını öğretmeyi amaçlayan ve olumlu benlik duygusu ile iç denetimin geliştirmesine yardımcı olan bir eğitim aracı olduğunu belirtiyor.
Disiplinin aynı zamanda aile içerisindeki denge ve düzenin oluşturulmasının yanında ebeveyn-çocuk arasında sağlıklı iletişimin kurulmasındaki temel yapı taşlarından biri. Disiplin dış zorlamalarla veya çocuğa yaptırımlarla sağlanacak bir sistem değildir. Burada önemli olan disiplin aracılığıyla çocuğa içselleştirilmiş sorumluluk duygusu kazandırmak. Disiplin çocuk eğitiminin en önemli parçası olarak görülmeli.
Uyum sorunları ve uygunsuz disiplin kuralları arasında güçlü bir ilişki var
Dr. Günana, çocuğun gösterdiği davranış ve uyum sorunlarına genellikle ev ortamında ailenin uygunsuz disiplin kurallarının yol açtığını vurguluyor. Bazı aile ortamlarında disiplin olmadığı için çocuğun tüm davranışları olumlu ve hoşgörü ile karşılanıyor. Çocuğa sınırsız olanaklar tanınıyor. Diğer taraftan bazı aile ortamlarında aşırı hoşgörüsüz ve sert disiplin uygulanıyor.
Bu tarz ailelerde disiplin eğitim aracı olarak değil de cezalandırma yöntemi olarak kullanılıyor. Bu tarz anne ve babalar olay olduğunda dinlemek veya anlayış göstermekten ziyade sert tepkiler veriyor. Bazı ebeveyn tutumları ise aşırı hoşgörü ve cezalandırıcı davranış şekilleri arasında gidip gelebiliyor. Bu tip aile ortamlarında disiplinin ne zaman ve nerede uygulanacağı belirgin olamıyor.
Aile içi çatışmaların kaynağında tutarsız disiplin uygulamaları yatıyor
Ebeveynler kendi ruhsal durumlarına göre disiplin kuralları oluşturabiliyor. Normalde izin verilmeyen bir davranış, sadece anne ve babanın zamanı olmadığı için veya çevresel koşullar nedeniyle görmezlikten gelinebiliyor. Bir gün görmezlikten gelinen davranış ertesi gün cezalandırıldığında çocuk da uygulanması amaçlanan davranış şeklini doğru şekilde yorumlayamıyor. Bu tarz tutarsız disiplin kuralları çocukların sorumluluk almalarına engel olacağı gibi birçok aile içi çatışmalara neden oluyor ve aile içi ilişkiler zedeleniyor.
Disiplin ceza yöntemi olarak görülmemeli
Kendilerini güvensiz ve kaybolmuş hisseden çocukların öyküsünde disiplinsiz ve kuralsız bir ortam yetişmeleri görülebilir. Uzman Doktor Günana “Aşırı kurallı ve sert disiplinin olduğu bir ailede yetişen çocuklar kendileri için gereken özsaygıyı ve kendilik değerini geliştiremeden yetişiyor. Disiplin çocuğa uygulanan bir ceza yöntemi görülmemeli ya da çocuğun kişiliğini yok saymak amacıyla kullanılmamalı. Çocuklar sınırlarını bilerek dünyaya gelmezler, disiplin sonradan aile içerisinde öğrenilir. Ebeveynlerin en önemli sorumluluklarından birisi çocuğa öz disiplin yöntemini öğretmektir. Bu da sağlıklı kuralların olduğu bir ortamda sağlanabilir.” ifadelerini kullandı.
Ebeveynler çocuklarına rol model olarak da disiplin uygulayabilir
Önemli disiplin türlerinde biri ailelerin çocuklara rol model olması. Uzman Dr. Günana, “Ebeveynlerin çocuklarının duygusal ve fiziksel ihtiyaçlarının farkında olması ve davranışlarını iyi gözlemlemeleri gerekiyor. Çocukların hangi davranışlar karşısında hangi tepkileri verdikleri de iyi bilinmeli. Aksi takdirde hatalı disiplin uygulamaları ortaya çıkabilir. Çocukların duygularını ifade etmeleri konusunda model olunmalı. Çocuğu neyin incittiği veya kızdırdığı iyi bilinmeli ve üzerine karşılıklı konuşmalar yapılmalı.” diyerek rol model olmanın altını çiziyor.
Çocuğun hakları görmezden gelinmemeli
Ebeveynlerin çocuklarının göstermesini istemedikleri olumsuz davranışları önlemek için kendilerinin de bu tür davranışları yapmamaları gerektiğini vurgulayan Günana, “Çocuğun ailenin bir uzantısı olmadığı, bir birey olduğu akılda tutulmalı. Çocuğun bir birey olduğu unutularak sürekli bağırmak, kızmak, reddetmek veya dövmek bir disiplin yöntemi değildir. Tam tersi çocuğun bu tür durumlar karşısında bağırmasına, kızmasına veya şiddet uygulamayı öğrenmesine sebep olur. Çocuğun haklarına saygı gösterilmesi ve aynı zamanda ebeveynlerin kendi haklarına ve diğerlerinin haklarına saygı göstermeleri gerekiyor.” diye konuştu.
Tutarlı ev içi kurallar ve sınırlar disiplin açısında önemli
Çocuğun başka bireylerle yarıştırılmaması ve yaşına uygun sorumluluklar verilmesinin değerli olduğunu ifade eden Uzman Klinik Psikolog Nuran Günana, “Ev içi kuralların ve sınırların net olması, mutlaka kararlı bir şekilde koyulan kuralların arkasında durulması gerekiyor. Çocuğun olumsuz davranışı karşısında ebeveynlerin bu davranışı uygun bulmadıklarını göstermeleri gerekiyor.
Ebeveynlerin her zaman tutarlı ve kararlı bir şekilde aynı tepkileri vermeleri de önemli. Kuralların nedenleri açık ve net olmalı. Bu nedenler de çocuğa anlatılmalı. Çocuklara koyulan kurallar açıklanmalı ve bu kuralların neden koyulduğu hakkında bilgi verilmeli” dedi.
Pozitif disiplin nedir, ne değildir?
- Aşırı hoşgörü: Bazen yetişkinler katı ve cezalandırıcı olmamak için fazla müsamaha gösterebilirler. Ancak bu durum çocuğa sınırları istedikleri şekilde esnetebilecekleri mesajını verir.
- Kurtarıcı rol: Bazen yetişkinler nazik olmak için çocukların tüm hayal kırıklıklarını önleme görevi üstlenebilirler. Ancak hayal kırıklığı yaşamamak çocuğun bu duyguya karşı dayanıklılık geliştirmesini engeller.
- Bir dediğini iki etmemek: Bazen yetişkinler kendilerinden ödün vererek çocuğun isteklerini yerine getirmeye adayabilirler. Böylelikle çocuk hayatta sınır ve kısıtlılıkla karşılaştığında bununla baş edemez.
Kaynaklar:
Uzman Klinik Psikolog Nuran Günana
Sağlık Ajandası | Sağlık Haberleri için sosyal medya hesaplarımızı da takip edebilirsiniz:
Pozitif disiplin nedir? başlıklı içeriğimizi faydalı bulduysanız bu içerik de ilginizi çekebilir:
